Instalacje przeciwpożarowe w budynkach – dlaczego są ważne?

Ochrona przeciwpożarowa jest bardzo istotnym elementem ochrony budynku, mienia oraz znajdujących się w obiekcie ludzi. Jednym ze sposobów jest odpowiednio zaprojektowana i wykonana instalacja przeciwpożarowa.
Jakie elementy powinna zawierać?

Instalacje przeciwpożarowe w budynkach

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa instalacje przeciwpożarowe
w niektórych obiektach instalowane są obowiązkowo. Bez nich budynek nie zostanie dopuszczony do użytkowania, ponieważ nie będzie spełniał określonych standardów bezpieczeństwa. Dotyczy to w szczególności budynków użyteczności publicznej,
obiektów handlowych, biurowców, centrów logistycznych.

W Polsce systemy instalacji przeciwpożarowej w budynkach muszą być wykonane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, a także w oparciu o rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
11 stycznia 2019 r.

Instalacje przeciwpożarowe w budynkach to specjalne systemy, których zadaniem jest zapewnić bezpieczeństwo ludziom znajdującym się w obiekcie w chwili wybuchu pożaru. W obrębie systemu instalowane są dwa rodzaje urządzeń: gaśnicze i ostrzegawcze,
w zależności od wariantu mają one spełniać określone zadania. Podstawową rolą urządzeń ostrzegawczych jest informowanie o zagrożeniu, natomiast urządzenia gaśnicze mają za zadanie ograniczyć i spowolnić rozprzestrzenianie pożaru. Prawidłowo działające pozwalają zyskać czas niezbędny na skuteczną ewakuację znajdujących się w obiekcie ludzi.

Zaawansowane technologicznie systemy ułatwiają zlokalizowanie źródła ognia, nawet we wstępnej fazie pożaru. Dzięki systemom pozwalającym ograniczyć rozprzestrzenianie się ognia można istotnie zminimalizować skutki pożaru. 

Instalacje przeciwpożarowe wykonywane są według ściśle określonych zasad, w oparciu
o obowiązujące przepisy. Projekty opracowywane są indywidualnie dla danego obiektu, ponieważ jest to jedyna możliwość, aby uwzględnić specyficzne czynniki, takie jak wielkość budynku, jego przeznaczenie. Inny projekt przygotowany zostanie dla galerii handlowej czy biurowca, a inny dla firmy produkcyjnej.

System, jakim jest instalacja przeciwpożarowa budynków składa się z wielu elementów, które działając łącznie zwiększają bezpieczeństwo w obiekcie. Całość kontrolowana jest przez centralę sterującą, której zadaniem jest odbieranie sygnałów od urządzeń wchodzących w skład instalacji oraz odpowiednie reagowanie, w zależności od stwierdzonego zagrożenia. Przesłanie sygnału o wybuchu pożaru powoduje uruchomienie odpowiednich urządzeń ostrzegawczych, aby osoby znajdujące się w budynku mogły go jak najszybciej i bezpiecznie opuścić. Ponadto centrala przekazuje informację
o zagrożeniu do odpowiednich służb, co skraca również czas reakcji. Cały system może działać prawidłowo dzięki odpowiednio dobranym urządzeniom.

Prosty system przeciwpożarowy, poza centralą sterującą, składa się również z detektorów pożaru. Wykorzystywane są czujki dymu, a także płomienia i temperatury, co zwiększa bezpieczeństwo. Ich zadaniem jest stała kontrola i monitorowanie sytuacji wewnątrz obiektu. Ostrzeganie i sygnalizowanie zagrożenia to tylko jedno z zadań, jakie stawiane są przed instalacjami przeciwpożarowymi w budynkach. Ochrona przeciwpożarowa budynku skuteczna będzie tylko wtedy, gdy jednocześnie działają odpowiednie systemy pozwalające na ograniczanie rozprzestrzeniania pożaru. W tym celu konieczne jest odpowiednie rozmieszczenie instalacji gaśniczych.

Niezbędny jest też system oddymiania oraz oświetlenie awaryjne. W momencie wykrycia pożaru przez odpowiednie czujki informacja przekazywana jest do centrali sterującej, która uruchamia systemy pozwalające na ograniczenie pożaru. Bez względu na rodzaj wykorzystanego środka gaśniczego w instalacji znajduje się zbiornik z substancją gaśniczą, który dystrybuowany jest do miejsca zagrożenia poprzez specjalny system - najczęściej są to rury, zakończone dyszami gaśniczymi, pozwalającymi na uwolnienie środka i ograniczenie zagrożenia.

Systemy oświetlenia awaryjnego

Jednym z obowiązkowych elementów prawidłowo przygotowanej instalacji przeciwpożarowej jest system oświetlenia awaryjnego. Pozwala ono zapewnić oświetlenie dróg ewakuacyjnych w sytuacji, gdy podczas pożaru odcięte zostanie zasilanie podstawowe. Elementy oświetlenia awaryjnego wyposażone są w niezależne źródła energii. Mogą to być zarówno klasyczne baterie lub instalacje awaryjne.

Projektując i instalując system awaryjnego oświetlenia należy pamiętać, że całość musi być wykonana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w tym przypadku są to dwie normy oznaczane PN-EN1838, a także PN-EN50172. Ponadto kwestie wykonania oświetlenia awaryjnego w obiektach budowlanych uregulowane są w Ustawie z dnia
6 maja 2005 r. o zmianie Ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

W praktyce system ten musi spełniać określone założenia, związane z bezpieczeństwem ludzi znajdujących się w obiekcie. Instalacja poszczególnych elementów musi oświetlać znajdujące się znaki ewakuacyjne tak, aby były one widoczne, jednocześnie umożliwiając realizację działań w zakresie bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

Dzięki instalacji oświetlenia awaryjnego można bez trudności odnaleźć niezbędny sprzęt gaśniczy, a także znajdujące się w budynku przyciski alarmowe. Oświetlenie awaryjne musi zapewnić odpowiednią widoczność w ciągu traktów ewakuacyjnych, aby osoby znajdujące się wewnątrz budynku mogły szybko i sprawnie opuścić strefę zagrożenia, zgodnie
z ustalonymi dla obiektu zasadami ewakuacji. Poszczególne elementy oświetlenia awaryjnego montowane są zazwyczaj nad drzwiami, przy schodach, w ciągach komunikacyjnych, w szczególności w miejscach, gdzie łączą się korytarze, aby wskazać ludziom kierunek, w jakim powinni podążać, aby opuścić budynek.

Ochrona przeciwpożarowa budynków

Ochrona przeciwpożarowa budynków jest w wielu przypadkach koniecznością. Jej zaprojektowanie i wykonanie powierzyć należy fachowcom, chociaż nie można zapominać, że system powinien być regularnie serwisowany i sprawdzany. Wynajem powierzchni biurowych w obiekcie niezwalania z obowiązków, jednocześnie przepisy prawa przewidują, że zadanie powinno być realizowane przez zarządcę obiektu, a nie użytkowników poszczególnych lokali. Należy pamiętać, że tylko sprawny system zapewni ludziom bezpieczeństwo i rzeczywiście pomoże w sytuacji realnego zagrożenia.

Częstotliwość wykonywania przeglądów elementów instalacji przeciwpożarowej odbywa się zgodnie z zaleceniami producenta wykorzystanych urządzeń przeciwpożarowych
i gaśniczych. Kontrola i serwis obejmują w szczególności elementy, takie jak: systemy oddymiające, systemy sygnalizacji pożaru, infrastrukturę gaśniczą oraz instalacje tryskaczowe. Dodatkowo, niezależnie od obowiązków administratora obiektu doraźne kontrole sprawdzające wykonane mogą być w dowolnym momencie przez Państwową Straż Pożarną, której zadaniem jest ocena bezpieczeństwa.

Instalacje gaśnicze

Obecnie ochrona przeciwpożarowa budynków realizowana jest w różnych formach. Najczęściej stosowane są instalacje gaśnicze wykorzystujące wodę, mgłę wodną, pianę lub gaz. Klasyfikacja uwzględnia rodzaj wykorzystanego środka gaśniczego.

W systemach gaśniczych wykorzystujących wodę mechanizm działania polega na dostarczeniu wody rurociągiem przeciwpożarowym bezpośrednio nad miejsce, w którym pojawił się ogień. Obecnie wykorzystuje się dwa warianty wodnych systemów gaśniczych - zraszaczowe i tryskaczowe, różniące się sposobem dystrybucji wody i budową.

W instalacjach tryskaczowych pożar wykrywany jest poprzez szklane ampułki, wypełnione cieczą, które rozszerzają się pod wpływem wzrastającej temperatury. Zwiększająca swoją objętość ciesz w pewnym momencie powoduje pęknięcie ampułki, co skutkuje odblokowaniem dyszy instalacji ppoż. W systemach zraszaczowych wykrywanie pożaru odbywa się w oparciu o zewnętrzny system. Ograniczenie pożaru możliwe jest poprzez schładzanie płonących obiektów wodą.

Systemy gaszenia mgłą wodną to bardzo nowoczesne rozwiązania, które coraz częściej stosowane są w instalacjach przeciwpożarowych. Ich istotą jest rozbijanie kropli na cząsteczki rzędu zaledwie 50 µm. Zaletą jest to, że tak drobne cząsteczki pod wpływem temperatury bardzo szybko odparowują, w efekcie czego powstaje para. Woda powoduje chłodzenie objętych pożarem obiektów, a jednocześnie wpływa na ograniczenie ilości tlenu w obrębie źródła pożaru, co pozwala ograniczyć jego dalsze rozprzestrzenianie. Tlen jest niezbędny do podtrzymania ognia. Systemy gaszenia mgłą wodną cechują się bardzo wysoką skutecznością. Są bezpieczne, a do tego pozwalają ograniczyć zużycie wody, co pozwala wyeliminować problem, jakim jest zalanie obiektów w przypadku instalacji wodnych.

Instalacje gaśnicze wykorzystujące pianę mają na celu wypełnienie obiektu pianą gaśniczą, która pozwala na całkowite odcięcie tlenu, którego obecność jest niezbędna do podtrzymania ognia. Systemy te budową przypominają klasyczne instalacje wodne,
jednak w ich konstrukcji w określonym momencie dodawany jest specjalistyczny, pianotwórczy koncentrat, który jest napowietrzany w ostatnim etapie układu. Napowietrzenie jest możliwe dzięki zamianie klasycznych dysz rozprowadzających wodę na prądownice, działka wodno-pianowe lub garnki pianowe. Obecnie stosowane są piany gaśnicze w trzech wariantach – jako piany lekkie, średnie i ciężkie, w zależności od indywidualnej oceny ryzyka pożarowego w danym obiekcie.

Alternatywnym rozwiązaniem jest wybór instalacji gaśniczej wykorzystującej gaz.
Takie rozwiązanie sprawdzi się doskonale w miejscach, w których dużo jest urządzeń elektronicznych. W przypadku nawet niewielkiego pożaru użycie wody czy mgły wodnej spowodowałoby trwałe uszkodzenie sprzętów. Dużą zaletą jest także, poza skutecznością, wysoki stopień bezpieczeństwa gazów. Obecna wiedza sprawia, że wykorzystywane
są głównie gazy chemiczne i obojętne (tj. występujące w naturalnym środowisku),
które nie mają negatywnego wpływu na środowisko. Wtłaczanie do objętego pożarem pomieszczenia lub obiektu gazów pozwala wyprzeć z niego tlen, bez którego reakcja spalania zostaje przerwana, ogień przestaje się rozprzestrzeniać, a pożar zostaje ugaszony.

W instalacjach ochrony przeciwpożarowej obiektów stosuje się również systemy gaszenia proszkowego. Obecnie są one najrzadziej wykorzystywanym rozwiązaniem ze względu na fakt, że proszek gaśniczy powoduje powstanie zanieczyszczeń. Proszek osadza się na gaszonych powierzchniach, przyspieszając korodowanie przedmiotów, jeśli nie zostanie dokładnie usunięty w czasie nie dłuższym niż 48 godzin. Metoda ta wykorzystywana jest w zasadzie właściwie tylko w sytuacjach, gdy nie ma możliwości technicznych instalacji innych systemów lub ich wykonanie jest nieopłacalne.

Zakresy ochrony przeciwpożarowej

Ochrona przeciwpożarowa w budynku jest bardzo ważna, a jej zakres powinien być ustalony adekwatnie do potrzeb danego obiektu. Najlepszym rozwiązaniem jest zlecenie wykonania projektu i montaż podmiotom, posiadającym wiedzę i doświadczenie w tym zakresie, aby mieć gwarancje, że całość wykonana będzie zgodnie z przepisami prawa. Ważna jest nie tylko konstrukcja całej instalacji, ale również wybór odpowiednich elementów.

---